استانداردهای کد میله ای
در حال حاضر سیستم های مختلفی برای کدهای میله ای (بارکد) وجود دارند که بطور کلی از سه نوع استاندارد رایج تبعیت می کنند. این استانداردها عبارتند از:
1- UPC – Universal product Code
2- NRMA – National Retail Merchants Association
3- EAN/JAN – European Article Number
خصوصیات کدهای میله ای عموماً به طول و پهنا و باریک بودن و فضاهای خالی بین آنها مربوط می شوند. کیفیت کدهای میله ای به دقت در ابعاد و کیفیت به هنگام چاپ و شدت شفافیت در چاپ کدهای میله ای به منظور خواندن اطلاعات، مربوط می گردند. انواع سیستم های کد میله ای رایج به شرح زیر می باشند.
1- سیستم کد میله ای UPC-A
این سیستم برای تولید رمزهای عددی به کار می رود. در آمریکا و کانادا تمام کالاهائی را که دارای شماره ثبت جهانی یا محلی هستند با این کد میله ای مشخص می شوند. همان گونه که در شکل زیر مشاهده می شود، جمعاً یازده رقم اعداد صفر تا 9 در این رمز می تواند وجود داشته باشد که به دلیل ثابت بودن شکل آن، تعداد ارقام را نمی توان به صورت دلخواه تغییر داد.
2- سیستم کد میله ای UPC-E
این سیستم کد میله ای برای بسته بندهای کوچک کالا مناسب است. این سیستم دارای یک رقم آزمون و ده رقم اعداد مربوط به شماره سازنده کالا و شماره محصول می باشد. روش تولید این نوع رمز این گونه است که ابتدا ارقام موجود در رمز را به همراه رقم آزمون (Checksum) در شش کاراکتر فشرده می گردد، سپس این شش کاراکتر به الگوهای میله ای تبدیل می شود. در زیر نمونه ای از شکل کد میله ای UPC-E نشان داده می شود.
3- سیستم کد میله ای EAN/JAN-13
این سیستم که بنام JAN نیز خوانده می شود برای رمز گذاری محصولاتی که هویت کشورهای سازنده آنها نیز باید مشخص شود به کار می رود. رمز کشور سازنده به صورت بخشی از رمز کالا توسط کد میله ای نمایش داده شده و مشخص می گردد. شکل کلی زیر برای رمزهای سیستم EAN/JAN-13 تعریف شده است.
(کاراکتر تطبیق – عدد آزمون) ( اطلاعات کالا) ( کد کشور سازنده)
(1 رقم ) (10 رقم) ( دو رقم )
برای چاپ « هر مقدار یک » دو نقطه تیره و برای « هر مقدار صفر» دو نقطه سفید چاپ می گردد. با تکرار این الگو یک کد میله ای در سیستم EAN/JAN-13 به شکل زیر خواهیم داشت. ایران نیز این سیستم را مورد استفاده قرار می دهد.
4- سیستم کد میله ای EAN/JAN-8
این نوع سیستم را برای تولید رمزهای عددی که دو رقم کد کشور سازنده کالا به همراه پنج رقم داده و یک رقم آزمون (Checksum) تشکیل شده است به کار می برند. طریقه شماره گذاری و نحوه چاپ آن مشابه سیستم کد میله ای EAN/JAN-13 می باشد. در ذیل یک نمونه کد میله ای EAN/JAN-8 نمایش داده می شود.
5- سیستم کد میله ای 3 از 9 استاندارد (Standard 3 of 9)
این سیستم برای تولید کدهای میله ای که حاوی اطلاعات حرفی و عددی است به کار می رود. در این سیستم هر کاراکتر شامل 9 میله تیره و روشن است که پنج میله روشن و چهار میله تیره در هر کاراکتر موجود است.
این رمز در سال 1980 معرفی شده است. نمونه ای از کد میله ای تولید شده با این روش در زیر مشاهده می شود.
6- سیستم کد میله ای 2 از 5 (Interleaved)
این رمز در سال 1968 ساخته و معرفی شده است . این نوع کد از 5 میله یا 5 فضای خالی برای نمایش هر کاراکتر استفاده می کند. به این ترتیب که 2 تا اینها همیشه پهن و باقیمانده باریک تر خواهند بود. مفروضات 2 به 2 رمزگذاری می شوند و اولین علامت از هر جفت به عنوان میله و دومی به عنوان فضای خالی خواهد بود که در رقم (digit) اولیه قرار می گیرد. رمز 2 از 5 یک رمز صنعتی مشهوری برای مفروضات عددی است زیرا حجم اطلاعات زیادی را در مقایسه با دیگر سیستم ها ارائه می کند( تا 18 حرف در اینچ).
هم چنین این رمز گذاری در عمده و خرده فروشی ها مورد استفاده قرار می گیرد. در ذیل نمونه ای از شکل سیستم کد میله ای 2 از 5 مشاهده می شود.
7- سیستم کد میله ای CODABAR
این نوع رمزگذاری بین 5 تا 9 و 6 حرف مخصوص است. این رمز شامل 4 خط میله و 3 فضای خالی برای حرف و 4 حرف شروع و قطع برای تغییر نوع مفروضات دارد. یکی از میله ها و یکی از فاصله ها پهن است و دارای تعداد کل 12 عدد کلمه رمز است. چهار کلمه رمز اضافی با استفاده از سه میله پهن به دست می آیند و چهار تای دیگر با استفاده از یک میله پهن و دو فاصله پهن. این نوع رمز در کتابخانه ها و بانک های خون مورد استفاده قرار می گیرند. در زیر یک نمونه از شکل سیستم کد میله CODABAR نمایش داده شده است .
بطور کلی هفت نوع سیستم فوق دارای کارآیی و کاربرد بیشتری از سایر روش هایی می باشد که در دنیا وجود دارند و مورد استفاده قرار می گیرند.
تعدادی دیگر از سیستم های کد میله ای به شرح زیر می باشند:
1- سیستم کد میله ای 93 (CODE 93)
این رمز که در سال 1982 معرفی شده است 9 بخش و سه جفت میله و فاصله بعلاوه یک مجموعه 47 کاراکتری و یک کلمه رمز توقف (Stop) دارد.
2- سیستم کد میله ای 128(CODE 128)
این رمز در سال 1981 معرفی شده است . یازده واحد و سه جفت میله و فاصله دارد. این رمز 105 کاراکتر به علاوه یک کلمه رمز توقف (Stop) دارد.
3- سیستم کد میله ای 49 (CODE 49)
این رمز که در سال 1987 معرفی شده است و شانزده واحد و چهار جفت میله و فاصله دارد.
4- سیستم کد میله ای 16K (CODE 16K)
این رمز در سال 1988 معرفی شده است و بر اساس کد میله ای CODE 128 گسترش و توسعه یافته است.
5- سیستم کد میله ای 39 (CODE 39)
رمز 39 از 9 جزء استفاده می کند که متشکل از 5 خط میله و 4 فضای خالی بین آن است و می توان اعداد صفر تا 9 ، حروف A-Z و هفت کاراکتر مخصوص را با آن نشان داد.
6- سیستم کد میله ای Ident Code
این رمز در سال 1989 معرفی شده است که بر اساس کد میله ای 39 گسترش یافته است.
7- سیستم کد میله ای PDF 417
این رمز در سال 1989 معرفی شده است و بر اساس رمز جدید (U,K) با 17 واحد و چهار جفت میله و فاصله است.
در ایران به علت ضرورتی که بنا به توسعه صدور کالاهای غیرنفتی ایران به بازارهای جهانی به وجود آمد در سال ۱۳۷۴ سازمانی با عنوان “مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات” زیر نظر موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی تاسیس شد و پس از انجام مطالعات لازم با انتخاب استاندارد EAN/UCC کشور ما به عضویت موسسه بین المللی EAN International درآمد. تاکنون بیش از۵ هزار شرکت- که بیشتر آنها شرکت های تولیدکننده محصولات غذایی و شیمیایی هستند- به عضویت این موسسه درآمده و برای کالاها و محصولات خود بارکد دریافت کرده اند.
۱3 رقم بارکد به شرح زیر معنی دار می شود:
سه رقم اول نمایانگر کد کشور (۶۲۶= کد ایران)، ۵ رقم بعدی کد شرکت سازنده، ۴ رقم بعدی کد کالای مربوطه و در نهایت۱ رقم آخر کد کنترل توسط رایانه (Checksum) به منظور کنترل صحت کد مورد نظر است.