در گزارش سال ۲۰۱۵ این موسسه پژوهشی، کشور چین با امتیاز ۶۵.۳ در رتبه نخست شاخص خرده فروشی قرار گرفته است، بعد از چین کشورهای اروگوئه، شیلی و قطر در رتبه های بعدی قرار دارند. کشور هند نیز از جمله کشورهایی است که با حذف محدودیت های موجود روی سرمایه گذاری خارجی در بخش خرده فروشی توانسته شاخص توسعه خرده فروشی خود را از سال ۲۰۰۶ تاکنون ارتقا دهد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، بازار خرده فروشی این کشور به لحاظ سطح توسعه یافتگی در سال ۲۰۰۹ به مرحله اوج رسیده و بر اساس آخرین محاسبات موسسه کرنی در حال حاضر در جایگاه پانزدهم در میان کشورهای برتر خرده فروشی جهان قرار گرفته است. این در شرایطی است که شاخص توسعه خرده فروشی برای ایران، آخرین بار در سال ۲۰۱۱ محاسبه شد که ایران با امتیاز ۳۹.۳در رتبه ۲۹ قرار گرفته است.
امتیاز پایین ایران از نظر ریسک کشوری در میان معیارهای این شاخص قابل تامل به نظر می رسد. با توجه به شرایط موجود و رفع تحریم ها انتظار می رود ریسک شکست کسب و کار کاهش و امتیاز مربوط به این معیار افزایش یابد. بنابراین چنانچه معیار جذابیت بازار از طریق ورود سرمایه گذاران خارجی به حوزه خرده فروشی بهبود یابد و اقداماتی در زمینه بهبود کارآیی کسب و کار صورت گیرد، می توان امتیاز شاخص توسعه خرده فروشی جهانی را در ایران افزایش داد. همچنین انتظار می رود با تقویت شرایط ثبات اقتصادی، کشور ایران نیز در فهرست ۳۰ کشور مستعد جذب سرمایه گذاری و توسعه فعالیت ها در زمینه خرده فروشی موسسه کرنی قرار گیرد.
چالش های نظام خرده فروشی
براساس گزارش «موسسه کرنی» که از سوی معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران منتشر شده، شاخص توسعه خرده فروشی جهانی از سال ۲۰۰۲ تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است. این شاخص، هر ساله ۳۰ کشور در حال توسعه را از حیث موقعیت آنها برای سرمایه گذاری در زمینه خرده فروشی رتبه بندی می کند. این شاخص با بهره گیری از ۵۳ متغیر خاص خرده فروشی و اقتصاد کلان، نه تنها به بررسی موفق ترین بازارهای کنونی می پردازد، بلکه بازارهایی با پتانسیل بالا برای آینده را نیز شناسایی می کند. همزمان با درگیر شدن این بازارها با تحولات (اقتصادی و سیاسی) بعضا در یک بازه زمانی خیلی کوتاه، درک خرده فروشان از کشورهای در حال توسعه نسبت به گذشته با اهمیت تر شده است. به طور کلی خرده فروشان طی یک سال گذشته نگاه بلندمدت به بازارهای در حال توسعه داشته اند و باقی ماندن در مناطق متلاطم و سرمایه گذاری هدفمند در زمینه های مولد رشد را برگزیده اند. به عنوان مثال، در خاورمیانه و امریکای لاتین خرده فروشان رویکرد محتاطانه تری را نسبت به توسعه بین المللی برگزیده اند.
از سوی دیگر، بر اساس این پژوهش باتوجه به اینکه بخش توزیع یکی از بخش های مهم اقتصاد محسوب می شود، این بخش به عنوان رابط میان مصرف کننده و تولیدکننده برای ایجاد اقتصاد بازار ضروری است و در شکل دهی قیمت نقش اساسی ایفا می کند. بخش توزیع کارا و توانمند می تواند سطح قیمت ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. به علاوه، این بخش در ارائه طیف وسیعی از کالاها و خدمات مورد نیاز مشتریان نقش مهمی ایفا می کند و به لحاظ ساختاری قابلیت رقابت دارد.
از این رو، یک بخش توزیع کارا و رقابت پذیر می تواند سطح رفاه مصرف کننده را نیز افزایش دهد. در عین حال، سهم نظام خرده فروشی در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته نشان داده که تجارت خرده فروشی، ۳ درصد تولید ناخالص داخلی ایالات متحده امریکا و بیش از ۳۰درصد اشتغال آن را در برگرفته است. به طورکلی کارشناسان آثار صنعت خرده فروشی بر اقتصاد را به دو گروه آثار مستقیم و غیرمستقیم طبقه بندی کرده اند؛ آثار مستقیم در نظام خرده فروشی با «افزایش تولید ناخالص داخلی»، «افزایش اشتغال» و «افزایش درآمد نیروی کار» ارتباط دارد. آثار غیرمستقیم نیز مربوط به تحولاتی است که در نهایت به آثار مستقیم منتهی می شوند. از جمله این موارد می توان به افزایش «بهره وری»، «بهبود تکنولوژی»، «کاهش هزینه های توزیع و به تبع آن کاهش قیمت تمام شده محصول» اشاره کرد.
یافته های شاخص GRDI
این گزارش در ادامه، شاخص توسعه خرده فروشی (GRDI 5) کشور «ترکیه، مالزی، امارات متحده عربی، هند و چین» را به عنوان کشورهای برتر رتبه بندی در سال ۲۰۱۵ مورد بررسی قرار داده است. بی ثباتی نسبی در جهان در حال توسعه در رتبه بندی همین سال منعکس شده است. در خاورمیانه با کاهش قیمت نفت و بروز اختلافات و جنگ های منطقه یی، بازارها متلاطم شده اند. امریکای لاتین از دوران اوج سال گذشته سقوط کرده و از سرعت رشد اقتصادی به دلیل تشدید نگرانی های ناشی از مسائل ساختاری اقتصادی کاسته شده است. در همین حال، روسیه قدم بزرگی به عقب (به دلیل بروز بحران های مالی و تحریم های بین المللی) در رتبه بندی برداشته است. در این سال برندگان منطقه یی شامل منطقه آسیاست که از مناطق دیگر، با وجود کاهش سرعت رشد پیشی گرفته است. کشور چین برای نخستین بار از سال ۲۰۱۰ تاکنون کشور برتر شاخص GRDI شده است و انتظار می رود تا سال ۲۰۲۲ بازار خرده فروشی چین به 2/83 تریلیون دلار افزایش یابد. کشورهای جنوب صحرای آفریقا با سه کشور بوتسوانا، نیجریه و آنگولا همچنان در رتبه بندی ۳۰ کشور برتر حضور دارند. در سراسر جهان در کشورهای کوچکی مانند اروگوئه، قطر (برای نخستین بار) و مغولستان فرصت هایی برای بازارهای دست نخورده آنها با وجود جمعیت کم شان فراهم شده است. در گزارش سال ۲۰۱۵ این موسسه کشور چین با امتیاز ۶۵.۳ در رتبه نخست شاخص خرده فروشی قرار گرفته است. عامل ریسک این کشور کمترین امتیاز را نسبت به سه عامل دیگر تعیین کننده GRDI دارد. بعد از کشور چین کشورهای اروگوئه، شیلی و قطر در رتبه های بعدی قرار دارند. همچنین داده های این پژوهش نشان می دهد که قطر بیشترین جذابیت بازار را دارد. از طرفی کشور شیلی از نظر ریسک کشوری، آنگولا اشباع بازار و مغولستان از نظر فشار زمان بالاترین امتیاز را کسب کرده اند. در مجموع نتایج این پژوهش نشان می دهد، کشورهای چین و اروگوئه، پیشرو بازار خرده فروشی در میان کشورهای در حال توسعه هستند. همچنین کشورهای شیلی، قطر و مغولستان نیز به ترتیب به واسطه امتیاز بالا در ریسک کشوری، جذابیت بازار و فشار زمان در رده های بعدی قرار گرفته اند.
چین
چین نیز با جمعیت 1/36 میلیارد نفر دارای 2/83 تریلیون دلار بازار خرده فروشی است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده فروشی طی سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ به ۱۶درصد می رسد. نرخ رشد7/4 درصدی تولید ناخالص داخلی چین در سال ۲۰۱۴ پایین ترین سطح آن در ربع قرن اخیر بوده است. با وجود این، نسبت به دیگر بازارهای در حال توسعه، عملکرد بهتری داشته است؛ به طوری که رشد خرده فروشی این کشور در سال ۲۰۱۴ برابر با 11/6 درصد بوده است.
انتظار می رود بازار خرده فروشی چین تا سال ۲۰۱۸ از امریکا (به عنوان بزرگ ترین بازار خرده فروشی در جهان) پیشی بگیرد. چین برای نخستین بار بعد از سال ۲۰۱۰ به موقعیت رتبه اول از نظر شاخص GRDI بازگشته است. خرده فروشان در چین در حال سازگاری با رشد آهسته محیط اقتصادی هستند. خرده فروشان با تاکید بر سودآوری و کسب سهم بازار، در حال ساده کردن و بهینه سازی پرتفوی فروشگاهی خود هستند. به ویژه فروشندگان موادغذایی و فروشگاه های بزرگ درگیر تغییرات زیادی هستند.
هند
در همین حال هند با جمعیت 1/25 میلیارد نفر و با ۹۲۵میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده فروشی را تصرف کرده است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده فروشی طی سال های ۲۰۱۰تا ۲۰۱۴ به میزان 5/8 درصد است. هند با توجه به رشد خرده فروشی و چشم انداز رشد تولید ناخالص داخلی توانست در رتبه پانزدهم شاخص GRDI قرار بگیرد.
انتظار می رود تا انتهای سال ۲۰۲۰ بازار خرده فروشی هند به رقم 1/3تریلیون دلار افزایش یابد همچنین پیش بینی می شود، تولید ناخالص داخلی این کشور در طول ۳سال آینده ۸ درصد رشد کند که این موضوع سبب شده که هند به عنوان کشوری با بیشترین سرعت رشد در میان کشورهای درحال توسعه جهان مطرح شود.
امارات متحده عربی
در عین حال امارت متحده عربی با جمعیت 9/5 میلیون نفر و با 70/9 میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده فروشی را تصرف کرده است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده فروشی طی سال های ۲۰۱۰تا ۲۰۱۴ به میزان ۳/۵ درصد است. در گزارش سال ۲۰۱۵ موقعیت امارات متحده عربی از رتبه ۴ به رتبه هفتم تنزل یافته است، این کاهش عمدتا به دلیل ورود کشورهای جدید در رده بندی است. بازار خرده فروشی امارات متحده عربی با توجه به رشد ۷درصدی فضای خرده فروشی(رسیدن به فضای 1/6 میلیون متر مربع) و رشد ۶ درصدی ارزش فروش رسیدن به ارزش 70/9 میلیارد دلار همچنان به رشد پیوسته خود ادامه می دهد. اگرچه این بازار درحال اشباع است اما دوبی، موقعیت خود را به عنوان یک قطب خرده فروشی در خاورمیانه به دست آورده است. دپارتمان های خرده فروشی بزرگ در این شهر تمرکز زیادی روی کالاهای لوکس دارند. کشور دوبی برنامه هایی برای ساخت بزرگ ترین فروشگاه در جهان طی ۱۰سال آینده اعلام کرده است.
مالزی
همچنین مالزی با جمعیت ۳۰میلیون نفر و با 98/4 میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده فروشی را در میان دیگر کشورهای توسعه یافته تصاحب کرده است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده فروشی طی سال های ۲۰۱۰تا ۲۰۱۴ به میزان 8/6 درصد است.
در حقیقت مالزی در رتبه ۹ شاخص GRDI قرار دارد. باید گفت که مالزی برای رسیدن به هدف ۱۵۰۰۰دلاری، تولید ناخالص ملی سرانه در سال ۲۰۲۰ تلاش می کند؛ درحالی که باید به این موضوع اشاره کرد که خرده فروشی در مرکز مالزی در شهر کوالالامپور متمرکز است. به عبارت دیگر رقابت شدیدی در بازار موادغذایی مالزی میان هایپرمارکت ها و فروشگاه های دارای امکانات به وجود آمده است.
ترکیه
ترکیه با جمعیت77/2 میلیون نفر و با ۲۸۲میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده فروشی را از آن خود کرده است؛ همچنین نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده فروشی طی سال های ۲۰۱۰تا ۲۰۱۴ حدود 0/7 درصد بوده است. براساس تحقیقات انجام شده، ترکیه در جایگاه یازدهم شاخص GRDI قرار دارد و رشد اقتصادی این کشور با سرعت کمی به ۳درصد کاهش یافته است.
عمده جمعیت ترکیه جوان و شهرنشین و در معرض افزایش درآمد است و با این حال مشکلات خرده فروشی در زنجیره تامین با کمبود فروشگاه های سازمان یافته کوچک همچنان وجود دارد. ترکیه فروشگاه های ابتدایی بسیاری دارد که در سال ۲۰۱۴ بازسازی شده اند و ۷۴مرکز خرید درحال ساخت دارد که عمده آنها در استانبول است. فضای خرده فروشی با افزایش 5/4 درصدی به ۱۰میلیون متر مربع رسیده است. خرده فروشان بزرگ با افتتاح فروشگاه های بیشتر در تلاش برای رسیدن به اهدافشان هستند.