چیدمان فروشگاه، فقط موضوعی دکوراتیو یا سلیقه‌ای نیست؛ بلکه یک علم ترکیبی از روانشناسی، رفتارشناسی مصرف‌کننده و اصول بازاریابی است. فروشگاه‌هایی که از چیدمان اصولی و علمی بهره می‌برند، نه تنها رضایت مشتریان را بیشتر جلب میکنند، بلکه افزایش چشمگیری در فروش و وفاداری مشتری نیز تجربه خواهند کرد.
در این مقاله، به‌صورت جامع به بررسی نحوه چیدمان فروشگاه‌های بزرگ می‌پردازیم. انواع چیدمان را معرفی می‌کنیم، به‌طور خاص به چیدمان فروشگاه‌های مواد غذایی می‌پردازیم و نکاتی کلیدی برای فروشگاه‌های مختلف بیان می‌کنیم.
چرا چیدمان فروشگاه اهمیت دارد؟
چیدمان فروشگاه، دروازه‌ی ورودی به تجربه‌ی خرید مشتری است. اگر مسیر حرکت در فروشگاه، نحوه قرارگیری قفسه‌ها و جایگاه محصولات به‌درستی طراحی شود، مشتری بدون اینکه خود بداند، تمایل بیشتری به خرید پیدا می‌کند. این تکنیک به‌ویژه در فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای که تنوع محصول بالاست، اهمیت چند برابر دارد.
چیدمان خوب یعنی:
-
افزایش زمان ماندگاری مشتری در فروشگاه
-
هدایت هوشمندانه مشتری به سمت محصولات خاص
-
استفاده بهتر از فضای فیزیکی
-
کاهش ازدحام و افزایش بهره‌وری کارکنان
انواع چیدمان فروشگاه
چیدمان فروشگاه به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هرکدام بسته به نوع فروشگاه، نوع محصول، فضای فیزیکی و نوع مشتری انتخاب می‌شود. در ادامه مهم‌ترین مدل‌های چیدمان فروشگاهی را معرفی می‌کنیم:
1. چیدمان شبکه‌ای (Grid Layout)
رایج‌ترین نوع چیدمان، به‌خصوص در فروشگاه‌های بزرگ مانند سوپرمارکت‌ها. در این مدل، قفسه‌ها به‌صورت ردیفی و منظم در امتداد یکدیگر چیده شده‌اند. مشتری به‌صورت خطی و کنترل‌شده در فروشگاه حرکت می‌کند.
مزایا:
-
بهره‌وری بالا از فضا
-
هدایت مؤثر مشتری
-
مناسب برای کالاهای مصرفی روزانه
2. چیدمان حلقه‌ای (Loop Layout)
در این نوع، مسیر حرکت مشتری به‌صورت دایره‌وار یا U شکل طراحی می‌شود. مشتری از ورودی وارد شده و تمام مسیر فروشگاه را طی می‌کند تا به صندوق برسد.
مزایا:
-
نمایش حداکثری کالا
-
افزایش احتمال خرید ناگهانی
-
کنترل روان جریان مشتری
3. چیدمان آزاد (Free-Flow Layout)
در این مدل، هیچ مسیر مشخصی برای حرکت مشتری وجود ندارد. بیشتر مناسب فروشگاه‌هایی است که محصولات خاص یا لوکس می‌فروشند (مثل فروشگاه‌های پوشاک یا لوازم خانگی).
مزایا:
-
احساس راحتی و آزادی
-
ایجاد حس لوکس بودن
-
مناسب برای برندینگ و نمایش بهتر محصول
4. چیدمان شعاعی (Angular Layout)
چیدمان شعاعی بیشتر در فروشگاه‌های کوچکتر یا بوتیک‌ها کاربرد دارد و تمرکز اصلی بر ایجاد فضای خاص و نمایش کالا به شکل خلاقانه است.
نحوه چیدمان انواع فروشگاه‌ها
هر نوع فروشگاه بسته به نوع محصولات و مشتریان، نیاز به چیدمان خاص خود دارد. در ادامه به چند نمونه از چیدمان فروشگاه‌های مختلف اشاره می‌کنیم:
چیدمان فروشگاه پوشاک
-
استفاده از چیدمان آزاد یا شعاعی
-
قرار دادن کالکشن‌های پرطرفدار در ورودی
-
نورپردازی متمرکز روی لباس‌ها
-
آینه‌های تمام‌قد و فضایی راحت برای پرو
چیدمان فروشگاه لوازم خانگی
-
چیدمان شبکه‌ای با فضای باز
-
قرار دادن نمونه‌های تست در دسترس
-
استفاده از نمایشگرهای دیجیتال برای اطلاعات محصول
چیدمان فروشگاه لوازم آرایشی
-
چیدمان آزاد با ایستگاه‌های تست
-
چیدمان بر اساس برند
-
رنگ‌بندی هماهنگ با تم محصولات
چیدمان فروشگاه کتاب
-
طبقه‌بندی براساس موضوع و ژانر
-
نورپردازی گرم و محیط آرام
-
میزهای مرکزی برای کتاب‌های پرفروش
نحوه چیدمان فروشگاه مواد غذایی
فروشگاه‌های مواد غذایی یکی از رایج‌ترین انواع فروشگاه‌های زنجیره‌ای هستند و چیدمان آنها تأثیر مستقیمی بر رفتار خرید مشتریان دارد. معمولاً این فروشگاه‌ها از چیدمان شبکه‌ای استفاده میکنند، اما نکات زیر در طراحی چیدمان آنها کلیدی است:
اصول چیدمان فروشگاه مواد غذایی
- دسته‌بندی محصولات مشابه:
- تمام محصولات لبنی (شیر، پنیر، ماست) در یک بخش قرار میگیرند.
- میوه‌ها و سبزیجات در بخشی جداگانه چیده می‌شوند.
- این کار پیدا کردن محصولات را برای مشتریان آسان می‌کند.
- قرار دادن محصولات ضروری در انتها:
- اقلام پرفروش مانند نان، شیر و گوشت معمولاً در انتهای فروشگاه قرار میگیرند.
- این استراتژی باعث می‌شود مشتریان از کنار سایر محصولات عبور کنند و احتمال خریدشان بیشتر شود.
- محصولات تبلیغاتی در ورودی:
- محصولات فصلی (مثل شکلات در عید) یا تخفیف‌دار در نزدیکی ورودی قرار میگیرند تا توجه مشتریان را جلب کنند.
- ارتفاع قفسه‌ها:
- محصولات گران‌تر در ارتفاع دید (سطح چشم) و محصولات ارزان‌تر در قفسه‌های پایین‌تر قرار میگیرند.
مثال عملی: فروشگاه امیران، یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای پیشرو، با استفاده از چیدمان شبکه‌ای و رعایت این اصول، تجربه‌ای راحت و لذت‌بخش برای مشتریان خود فراهم کرده است.
در طبقات فوقانی فروشگاه چه بگذاریم؟
برندهای کوچک و نه چندان مطرح، برندهایی که فقط در آن منطقه گُل کرده اند، برندهای خوراکی‌های خوشمزه.
کالاهایی که در قفسه‌های بالایی قرار میگیرند، به آرایش قفسه، جلوه و روح و احساس میبخشد و باعث می شود که سوپرمارکت، در میان رقبای خود برجسته تر و خاص تر به نظر برسد. این برندهای خُرد، معمولاً بودجه ی کافی برای اینکه هزینه‌ی قفسه‌ها و طبقات بهتر را بپردازند ندارند.
نکته : کالاهای ویژه‌ای که در طبقات بالای قفسه‌های فروشگاهی می یابید عموماً توسط مدیران فروشگاه‌های بومی و منطقه ای انتخاب می‌شوند، نه توسط دفاتر مرکزی فروشگاه‌ها. اگر می‌خواهید فروشگاه شما کالای خاصی را در این قفسه‌ها قرار دهد، با مدیریت فروشگاه صحبت کنید.
در طبقه منطقه‌ی “خال سیاه” ( دو طبقه ی زیرینِ طبقه ی فوقانی ) فروشگاه چه بگذاریم؟
برندهای پرفروش و سایر برندهای مطرح و شناخته شده.
برندهای پرفروش همیشه در قفسه‌ها و طبقاتی قرار میگیرند که به آنها « خال سیاه » ( نقطه مرکزی سیبل یا دارت ) میگویند. یعنی جلو و وسط، درست جایی که در معرض دید باشد. این طبقه‌ها بهترین نقاط برای عرضه کالاها هستند و به همین دلیل است که تولیدکننده‌ها باید برای قرار گرفتنِ محصولاتشان در این نقاط طلایی هزینه بپردازند. اگر سوپرمارکت یا هر فروشگاه خرده فروشی دیگری، کالاهای ارزان قیمت یا کم سود را در بهترین و «در معرضِ دید»ترین قفسه‌ها و طبقات قرار دهد، هیچ منفعتی نصیبش نمی شود. بنابراین در این قفسه‌ها و طبقات، کالاهایی را مشاهده می‌کنید که تفاوت میان هزینه‌ی خرید از تولیدکننده و قیمتِ فروش آنها markup، مبلغ قابل توجهی باشد و سودآوری مناسبی را تحقق ببخشند. کالاهایی که در رده‌های پایین تری قرار دارند، برای اینکه بتوانند در کنار کالاهای پرفروش عرض اندام کنند باید هزینه اش را بپردازند.
نکته : کافی است به طبقاتی که پایین تر از این دو طبقه در قفسه واقع شده اند نگاهی بیاندازید تا کالاهای مشابهی را با شهرت، قیمت و کیفیت پایین تر مشاهده کنید.
در طبقات هم سطح با چشم کودکان چه بگذاریم؟
کالاهایی را که برای کودکان جذابیت و مورد استفاده دارند.
کودکان و نوجوانان نسبت به این کالاها واکنش نشان میدهند و میتوانند دستهایشان را دراز کنند و آنها را بردارند.
نکته : قرار دادن این کالاها همسطح با چشم کودکان و نوجوانان، یعنی ۱۰ تا ۴۰ درصد فروش بیشتر. هرچند کودکانی که بستنی، آبنبات، بادکنک و خوراکی‌های دیگر را در دست دارند به احتمال کمتری تحت تأثیر کالاهای عرضه شده در این سطح قرار خواهند گرفت!
در طبقات نزدیک به کف فروشگاه چه بگذاریم؟
کالاهایی که با برند خودِ فروشگاه عرضه می شوند، کالاهایی که توسط تولیدکننده یا تأمین کننده دیگری تهیه شده اما تحت نام فروشگاه یا شرکتهای وابسته به فروشگاه عرضه می شوند، کالاهایی که بطور عمده خرید و فروش می شوند و کالاهایی که در اندازه‌های نامتعارف که معمولاً مشتری‌های خاص خود را دارند در این طبقات از قفسه‌ها عرضه می شوند.
کالاهایی که با برند فروشگاه عرضه می شوند در طبقات چهارم و پنجم قرار میگیرند چون مشتریانی که خریدار این نوع کالاها هستند همیشه سراغ شان می آیند. سوپرمارکت‌ها کالاهای عمده فروشی را در این قفسه‌ها می گذارند تا با عمده فروش‌های بازار که کالاها را بطور عمده یا تعداد بالا و با قیمت پایین به مشتری می فروشند و مشتریانشان هم صاحبان مشاغل خُرد یا افراد فرصت طلب هستند رقابت کنند. به جز طبقات نزدیک به کف سالن فروشگاه، هیچ جای دیگری برای عرضه ی کالاهای عمده فروشی مناسب نیست.
نکته : البته اکثر مشتریان به جهت پایین تر بودن قیمت کالاهای عمده فروشی، بیش از میزان مورد نیاز خریداری میکنند بنابراین با قرار دادن کالاهای عمده فروشی که اغلب به لحاظ کیفی، تقریباً با کالاهای پرفروش بازار هم رده هستند اما با قیمت پایین تر در طبقات پایین تر قفسه‌ها میتوانید شانس فروش و سودآوری خود را افزایش دهید.
نرم‌افزار باران، انتخابی هوشمندانه برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای
نرم‌افزار باران با قابلیت‌هایی مانند مدیریت موجودی، تحلیل رفتار خرید مشتریان، چیدمان هوشمند قفسه‌ها و گزارش‌گیری دقیق، به فروشگاه‌ها کمک می‌کند تا چیدمان فیزیکی خود را بر اساس داده‌های واقعی بهینه کنند. فروشگاه امیران نیز یکی از فروشگاه‌های موفقی است که با بهره‌گیری از این نرم‌افزار، توانسته چیدمانی دقیق و کارآمد را در تمام شعب خود اجرا کند.
جمع‌بندی
چیدمان فروشگاه فقط به‌منظور زیباسازی فضا انجام نمی‌شود، بلکه یک ابزار فروش استراتژیک است. با شناخت مدل‌های مختلف چیدمان، بهره‌گیری از داده‌های رفتاری مشتریان و استفاده از فناوری‌های نوین مانند نرم‌افزارهای هوشمند، می‌توان فروشگاهی طراحی کرد که هم برای مشتری جذاب باشد و هم برای مدیر سودآور.
اگر به‌دنبال راه‌اندازی یا بهینه‌سازی فروشگاه زنجیره‌ای خود هستید، بهتر است از تجربه مجموعه‌هایی مثل فروشگاه امیران و ابزارهایی چون نرم‌افزار باران بهره ببرید و یک سیستم چیدمان حرفه‌ای، دقیق و کاملاً هدفمند را پیاده‌سازی کنید.
مدیریت فروشگاه
گروه مشاوران توسعه بازار آوید
تنها مرجع تخصصی مدیریت فروشگاه در ایران
☎️ تلفن: 45831 (021)